Awduron:
Laura McKinney
Dyddiad Y Greadigaeth:
1 Mis Ebrill 2021
Dyddiad Diweddaru:
1 Mis Gorffennaf 2024
Nghynnwys
Mae Náhuatl yn iaith a ddaeth i'r amlwg yn y bumed ganrif ym Mecsico ac a ddaeth, mewn cyfnod byr, yn iaith fasnachol ymhlith y bobl leol. Ystyr y gair Nahuatl "Tafod meddal a melys”.
Heddiw mae'r iaith hon yn cael ei siarad gan fwy na miliwn a hanner o Fecsicaniaid.
Enwau yn Nahuatl
Pobl (tlacatl)
- cihuatl: gwraig
- cihuatl: dynes
- colli: hen ddyn, taid
- côn: mab
- conetl: plentyn
Teulu (cenyeliztli)
- ichpochtli: merch, dynes ifanc, colli
- icniuhtli: ffrind
- icniuhtli: brawd
- icnotl: ilamatl amddifad: hen fenyw, nain
- nantli: mam, mam
- oquichtli: dyn, gwryw
- piltzintli: babi
- pochtecatl: masnachwr
- tahtli: tad, dad
- tecuiloni: dyn cyfunrywiol
- telpochtli: bachgen, dyn ifanc
- temachtiani: athro, athro
- temachtilli: myfyriwr, prentis
- tenamictli: gwr
- tlacah: pobl
- tlahtoani: pren mesur
- tlamatini: saets, ysgolhaig (person)
- xocoyotl: brawd iau
Corff (nacayotl)
- ahuacatl: ceilliau
- camalotl: ceg
- nacatl: cig
- cuaitl: pen
- cuitlapantli: yn ôl
- elpantli: cist
- icxitl: troed
- ixpolotl: llygad
- ixtli: talcen, wyneb
- iztetl: hoelen
- maitl: llaw
- mapilli: bys
- mapilli: bys
- metztli: coes
- molictli: penelin ahcolli: ysgwydd // braich
- nenepilli: tafod (cyhyr)
- piochtli: piocha
- quecholli: gwddf
- tentli: gwefusau
- tepilli: fagina
- tepolli: pidyn
- tzintamalli: pen-ôl
- tzontecomatl: pen
- xopilli: bysedd traed
Anifeiliaid (melynwy)
- axno: asyn
- axolotl: axolotl
- azcatl: morgrugyn
- cahuayo: ceffyl
- chapolin: chapulín
- cotl: neidr
- copitl: pryfyn tân
- coyotl: coyote
- cuacue: res
- cuanacatl: ceiliog
- cuauhtli: eryr
- cueyatl: broga
- epatl: skunk
- huexolotl: twrci
- huilotl: colomen
- huitzitzilin: hummingbird
- ichcatl: defaid
- itzcuintli: ci
- mayatl: mayate
- michin: pysgod
- miztli: puma
- miztontli: cath
- moyotl: mosgito
- ozomatli: mwnci
- papalotl: pili pala
- pinacatl: pinacate
- piotl: cyw
- pitzotl: porc
- poloco: asyn
Planhigion (xihuitl)
- ahuehuetl: agüegüete
- cuahuitl: coeden
- malinalli: glaswellt cam
- metl: maguey, pita
- qulitl: quelite
Bwyd (tlacualli)
- acatl: corsen
- ahuacatl: avocado iztatl: halen
- atolli: atole
- cacahuatl: cnau daear
- centli: corn
- tsili: chile
- cuaxilotl: banana
- etl: ffa
- lalax: oren
- molli: man geni // stiw
- nacatl: cig
- nanacatl: ffwng
- pinolli: pinole
- pozolatl: pozole
- gwyliaui: tamale
- texocotl: tejocote
- tlaxcalli: tortilla
- tzopelig: melys
Mynegiadau mynych yn Nahuatl
- kema: ie
- cariad: na
- Ken tika?: Sut wyt ti?
- ¿Quen motoka?: (Beth yw eich enw?) Beth yw eich enw?
- ¿Kampa mochan?: (Ble mae'ch tŷ?) Ble ydych chi'n byw?
- ¿Kexqui xiuitl tikpia?: Pa mor hen ydych chi?
- ne notoka: "fy enw i yw" "fy enw i yw"
- nochan ompa: "mae fy nhŷ i mewn" neu "Rwy'n byw ynddo"
- nimitstlatlauki: (Rwy'n gofyn i chi) os gwelwch yn dda
- nimitstlatlaukilia: (Gofynnaf ichi) os gwelwch yn dda
- tlasojkamati: diolch
- senka tlasojkamati: diolch yn fawr
Geiriau mynych yn Nahuatl
- Esquite: byrbryd corn
- cwtsh: meddalu rhywbeth gyda'r bysedd
- afocado: yn golygu ceilliau. Mae'r enw afocado i gyfeirio at y ffrwythau a elwir hefyd yn afocado yn cymryd yr enw hwn oherwydd ei fod yn debyg i geill.
- siocled: màs coco, menyn a siwgr
- comal: dyma'r badell lle mae tortillas corn yn cael ei goginio
- ffrind: efaill neu ffrind
- jícara: llong wedi'i gwneud â phwmpen. fe'u defnyddir i yfed pozol neu tejate
- wey: sy'n golygu mawr, anrhydeddus a pharchedig. Mae llawer yn cymharu'r term hwn ag "ych".
- Gwellt. Coesyn gwag sych ydyw
- Tianguis: Marchnad
- Tomato. dŵr braster
- Barcud: pili pala
- Corn: Corn ar y cob
- Guacamole: Salsa
- Gwm cnoi: gwm cnoi
- Mitote: Dawns
- Tlapareía: Safle lle mae offer a phaentio ar werth
